धर्मवीर आनंद दिघे साहेब महाराष्ट्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक कल्याणकारी मंडळ - एक सामाजिक क्रांती

 धर्मवीर आनंद दिघे साहेब महाराष्ट्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक कल्याणकारी मंडळ

एक सामाजिक क्रांती

महाराष्ट्रातील ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक हा शहरी वाहतुकीचा कणा आहे. रोज लाखो प्रवाशांना त्यांच्या गंतव्यस्थानी पोहोचवण्याचे महत्त्वाचे काम हे चालक करतात.रिक्षा आणि टॅक्सी चालक, जे आपल्या रोजच्या जीवनाचा एक अविभाज्य भाग आहेत, अनेकदा सामाजिक सुरक्षिततेच्या जाळ्याबाहेर राहतात. त्यांच्या कामाचे तास अनिश्चित असतात आणि त्यांच्याकडे कोणतीही निश्चित नोकरीची सुरक्षा नसते. अपघातामुळे, आजारपणामुळे किंवा वृद्धत्वामुळे काम थांबवावे लागल्यास, त्यांच्या आणि त्यांच्या कुटुंबाच्या उदरनिर्वाहाचा प्रश्न निर्माण होतो. याच गंभीर समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी,तसेच शासनाच्या विविध योजना या घटकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी राज्य सरकारने “धर्मवीर आनंद दिघे साहेब महाराष्ट्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक कल्याणकारी मंडळ” ही अभिनव संकल्पना राबवली आहे.

राज्यातील रिक्षा व टॅक्सी चालकांच्या गरजा लक्षात घेऊन, महाराष्ट्र शासनाने आनंद दिघे साहेबांच्या जयंती दिनानिमित्त, २७ जानेवारी २०२५ रोजी "धर्मवीर आनंद दिघे साहेब महाराष्ट्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक कल्याणकारी मंडळाची" स्थापना केली. हे मंडळ रिक्षा व टॅक्सी चालकांना सामाजिक, आर्थिक आणि कायदेशीर सुरक्षा प्रदान करण्याच्या उद्देशाने स्थापन करण्यात आले आहे. या मंडळाची नोंदणी महाराष्ट्र शासनाच्या कामगार विभागांतर्गत केली जाते, ज्यामुळे त्याला अधिकृत स्वरूप प्राप्त होते.

मंडळाची रचना आणि कार्यप्रणाली

धर्मवीर आनंद दिघे साहेब कल्याणकारी मंडळाची रचना अत्यंत नियोजनबद्ध आहे. यात राज्यस्तरीय आणि जिल्हास्तरीय अशा दोन प्रमुख समित्या आहेत.

१. राज्यस्तरीय कल्याणकारी मंडळ:

अध्यक्ष: परिवहन मंत्री

सदस्य: परिवहन राज्यमंत्री, परिवहन विभागाचे प्रधान सचिव, परिवहन आयुक्त आणि इतर वरिष्ठ अधिकारी.

अशासकीय सदस्य: नोंदणीकृत ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक संघटनांचे प्रतिनिधी. 

या रचनेमुळे मंडळाच्या धोरणात्मक निर्णयांमध्ये चालकांच्या प्रतिनिधींना थेट सहभाग घेता येतो, ज्यामुळे त्यांच्या गरजा आणि समस्या प्रत्यक्ष शासनापर्यंत पोहोचतात.

२. जिल्हास्तरीय कल्याणकारी समिती:

अध्यक्ष: संबंधित जिल्ह्याचे जिल्हाधिकारी.

सदस्य: पोलीस उपायुक्त (वाहतूक), प्रादेशिक परिवहन अधिकारी (RTO), आणि स्थानिक रिक्षा संघटनांचे प्रतिनिधी.

सदस्य सचिव: सहायक प्रादेशिक परिवहन अधिकारी.

जिल्हास्तरीय समितीमुळे योजनांची अंमलबजावणी स्थानिक पातळीवर अधिक प्रभावीपणे होते आणि चालकांना त्यांच्या जिल्ह्यातील कार्यालयातून थेट मदत मिळते.

चालकांसाठी कल्याणकारी योजना: सामाजिक सुरक्षा कवच

या मंडळाची स्थापना केवळ नावापुरती नाही, तर ती चालकांना ठोस लाभ देण्यासाठी केली आहे. मंडळाच्या माध्यमातून खालील प्रमुख योजनांचा लाभ चालकांना मिळतो.

जीवन आणि अपंगत्व विमा योजना:

ही योजना चालकांना कोणत्याही अनपेक्षित घटनेपासून संरक्षण देते. अपघातामुळे मृत्यू झाल्यास किंवा कायमचे अपंगत्व आल्यास, त्यांच्या कुटुंबाला आर्थिक मदत मिळते, ज्यामुळे कुटुंबाचा आधार कायम राहतो.

कर्तव्यावर असताना दुखापत झाल्यास अर्थसहाय्य:

कामावर असताना अपघात झाल्यास, चालकांना ५० हजार रुपयांपर्यंत आर्थिक मदत दिली जाते. यामुळे उपचारांचा खर्च परवडतो आणि आर्थिक संकट टळते.

पाल्यांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती योजना:

ही योजना चालकांच्या मुलांच्या उच्च शिक्षणासाठी आर्थिक मदत देते. यामुळे चालकांच्या मुलांना चांगले शिक्षण घेऊन भविष्य सुरक्षित करण्याची संधी मिळते.

६५ वर्षांवरील चालकांसाठी निवृत्ती सन्मान योजना:

ही योजना चालकांच्या उतारवयाची काळजी घेते. ६५ वर्षे पूर्ण झालेल्या चालकांना एकदाच १०,००० रुपयांचे सानुग्रह अनुदान मिळते.

कौशल्य विकास योजना:

या योजनेमुळे चालक आधुनिक तंत्रज्ञान, प्रथमोपचार आणि ग्राहकांशी चांगल्याप्रकारे संवाद साधण्याचे प्रशिक्षण घेऊ शकतात. यामुळे त्यांच्या सेवेचा दर्जा सुधारेल आणि त्यांना जास्त कमाई करण्याची संधी मिळेल.

कर्ज योजना:

नवीन ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी खरेदी करण्यासाठी मंडळाकडून अर्थसहाय्य दिले जाते, ज्यामुळे नवीन चालकांना त्यांच्या व्यवसायाची सुरुवात करणे सोपे जाते.

चालकांसाठी फायदे

शासनमान्य ओळख व सन्मान.

अपघात किंवा आजारपणात तत्काळ आर्थिक मदत.

मुलांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती व अनुदान.

स्वतःचे घर मिळवण्यासाठी मदत.

वृद्धापकाळात पेन्शन व वैद्यकीय सुविधा.

वाहन दुरुस्ती, टायर खरेदी, विमा यावर सवलती.

या सर्व फायद्यांमुळे चालकांचे जीवनमान उंचावण्याचा स्पष्ट प्रयत्न दिसून येतो.

मंडळाची मुख्य उद्दिष्ट्ये

हे मंडळ केवळ एक योजना नसून, लाखो चालकांसाठी एक सामाजिक सुरक्षा कवच आहे. त्याची स्थापना रिक्षा-टॅक्सी चालकांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी आणि त्यांना समाजात सन्मान मिळवून देण्यासाठी केली आहे.

नोंदणीची सुलभ प्रक्रिया:

मंडळाचे सदस्य होण्यासाठी, पात्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी परवाना धारकांना नोंदणी करणे आवश्यक आहे. ही नोंदणी जिल्हास्तरीय कार्यालयांमध्ये सहजपणे करता येते, ज्यामुळे चालकांना फार लांब जावे लागत नाही.

सदस्य होण्याची पात्रता:

मंडळात प्रवेश मिळवण्यासाठी, चालकाकडे महाराष्ट्र राज्यातील ऑटो-रिक्षा किंवा मिटर्ड टॅक्सीचा वैध परवाना असणे बंधनकारक आहे.

नोंदणी आणि वार्षिक शुल्क:

चालकांना एकदाच ५०० रुपये नोंदणी शुल्क आणि वार्षिक ३०० रुपये वर्गणी भरावी लागते. हे शुल्क अत्यंत कमी असून, त्यातून मिळणारे लाभ मोठे आहेत.

या रचनेमुळे, मंडळाची कार्यप्रणाली सोपी आणि चालकांसाठी सोयीची झाली आहे.

लाभ मिळवण्याची प्रक्रिया

लाभार्थींना कोणत्याही प्रकारची अडचण येऊ नये म्हणून, मंडळाने एक सोपी प्रक्रिया तयार केली आहे.

अर्ज:

चालकांनी त्यांच्या संबंधित जिल्हा कार्यालयात अर्ज करायचा आहे.

समितीची तपासणी:

जिल्हा समिती अर्जाची छाननी करून चालकाने दिलेली माहिती योग्य आहे का, हे तपासते.

मंजुरी:

योग्य पडताळणी झाल्यावर, राज्यस्तरीय किंवा जिल्हास्तरीय समिती लाभ मंजूर करते आणि तो थेट चालकाच्या बँक खात्यात जमा होतो.

सकारात्मक परिणाम

धर्मवीर आनंद दिघे साहेब महाराष्ट्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक कल्याणकारी मंडळाने रिक्षा व टॅक्सी चालकांच्या जीवनात अनेक सकारात्मक बदल घडवले आहेत:

आर्थिक स्थैर्य:

कल्याणकारी योजनांमुळे चालकांना आर्थिक सुरक्षा मिळाली आहे, ज्यामुळे त्यांच्या जीवनातील अनिश्चितता कमी झाली आहे.

सामाजिक सुरक्षा:

आरोग्य विमा आणि निवृत्ती योजनांमुळे त्यांना सामाजिक सुरक्षा मिळाली आहे, ज्यामुळे आजारपण किंवा वृद्धापकाळाची चिंता कमी झाली आहे.

शिक्षण आणि कौशल्य विकास:

मुलांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती आणि चालकांसाठी प्रशिक्षण यामुळे त्यांचे भविष्य उज्ज्वल झाले आहे.

आत्मविश्वास वाढ:

मंडळाच्या पाठिंब्यामुळे चालकांचा आत्मविश्वास वाढला आहे आणि त्यांना समाजात सन्मानाने जगण्याची संधी मिळाली आहे.

संघटित शक्ती:

हे मंडळ चालकांना एक संघटित व्यासपीठ उपलब्ध करून देते, ज्यामुळे ते त्यांच्या हक्कांसाठी एकत्रितपणे लढू शकतात.

धर्मवीर आनंद दिघे साहेब महाराष्ट्र ऑटो-रिक्षा आणि मिटर्ड टॅक्सी चालक कल्याणकारी मंडळ हे केवळ एक शासकीय मंडळ नाही तर चालकांच्या आयुष्यातील एक मोठा आधार आहे. हे मंडळ चालकांना आत्मसन्मानाने जगण्याची संधी देते, त्यांचे आर्थिक-सामाजिक प्रश्न सोडवते आणि त्यांना समाजात योग्य स्थान मिळवून देते. प्रत्येक चालकाने यामध्ये नोंदणी करून स्वतःसाठी आणि आपल्या कुटुंबासाठी सुरक्षित भविष्याची पायाभरणी करणे हीच काळाची गरज आहे.